Reactie op beleidsverklaring over SI door de NVFK
In november 2021 is er een beleidsverklaring sensorische informatieverwerking (SI) gepubliceerd door de Nederlandse Vereniging voor Kinderfysiotherapie (NVFK). Teleurgesteld namen we kennis van de inhoud van deze verklaring. We hebben ons verbaasd over het feit dat er een beleidsverklaring wordt opgesteld puur en alleen op literatuuronderzoek. De mening die wordt gepresenteerd in de verklaring is vooral gebaseerd op teksten uit wetenschappelijke artikelen waarbij een kader en context lijken te ontbreken. Wij vinden het een bijzondere keuze om alleen op basis van literatuuronderzoek een oordeel te vellen over een thema wat voor zoveel kinderfysiotherapeuten zo van belang is in het dagelijks professioneel handelen.
Tevens is de methode van inclusie en exclusie van de artikelen alleen al een bron voor twijfel; er zijn artikelen op basis van begripsverwarring buiten beschouwing gelaten.
Zonder verder een oordeel te vellen over deze keuzes vanuit de NVFK, willen wij toch graag onze visie op sensorische informatieverwerking met eenieder delen.
We hebben daarom besloten dit blog te schrijven. Met ‘we’ bedoelen we, Karen en Angela, als bevlogen opleiders vanuit Sensory Lab Academy. Karen is kinderfysiotherapeut en deelt dan ook graag haar praktijkervaringen in dit blog. Angela ondersteunt deze mening vanuit haar professie als kinderergotherapeut. Samen dragen we dagelijks deze visie uit binnen al onze opleidingen voor paramedici.
Lees dit blog rustig door en mochten er vragen of opmerkingen zijn, horen wij het graag. Wij gaan graag de dialoog aan!
Vroeger was....
Even terug in de tijd; Toen Karen in 2002 kinderfysiotherapie ging studeren was het verplicht om naast een afgeronde opleiding fysiotherapie een SI-opleiding te hebben gevolgd. Dit was een eis naast 2 jaar verplichte werkervaring en een NDT-opleiding. Zonder NDT- en SI-opleiding mocht je niet beginnen met je specialiserende vervolgopleiding. Omdat Karen deze vooropleidingen nog niet had gedaan, heeft ze voor beide opleidingen een ingangsmodule moeten volgen. De ingangsmodule SI bestond uit 10 hele zaterdagen in combinatie met zelfstudie en opdrachten.
Karen: “Wat heb ik gesmuld. Dit was voor mij de start om een enthousiaste kinderfysiotherapeut te worden. De diepgaande neurologische kennis, de linken tussen neurologie, zintuigen en bewegen hielpen mij om als beginnend kinderfysiotherapeut naar bewegen te kijken en te kunnen analyseren. Ik werd enthousiast van het spelend, maar doelgericht behandelen. Vele zaadjes werden geplant.
Hoe anders is het vandaag de dag. De NVFK zegt in de beleidsverklaring keihard dat een behandelbenadering gebaseerd op SI niet tot het domein van de kinderfysiotherapeut behoord. (bron: NVFK beleidsverklaring 2021).
Natuurlijk snappen wij dat een beroep zich doorontwikkelt, dat er een paradigma-shift plaatsvindt binnen de gehele paramedische wereld en dat we tegenwoordig met een andere blik kijken naar de competenties van een kinderfysiotherapeut. Maar bijt het één, het ander?
Plaats binnen domein van de kinderfysiotherapeut
Om onze visie uit te leggen eerst een definitie. Sensorisch informatieverwerking definiëren wij als volgt:
“Sensorische informatieverwerking is het vermogen van het centrale zenuwstelsel om zintuiglijke informatie uit de omgeving en uit het lichaam waar te nemen, te verwerken, te organiseren en erop te reageren.”
Deze definitie is gebaseerd op informatie van Lucy Miller, die in de Verenigde Staten veel wetenschappelijk onderzoek doet naar sensorische informatieverwerking. Uitleg van de definitie is hier te vinden: https://sensoryhealth.org/basic/about-spd
Wat ons betreft is sensorische informatieverwerking daarom hoe dan ook een onderdeel van de totale ontwikkeling van een kind, dus ook van de motorische ontwikkeling. Kijkend naar bijvoorbeeld het model van de Sensomotorische cirkel is er zonder sensorische informatie geen beweging. Bewegen is meestal een reactie op een interne of externe zintuiglijke prikkel. Een kinderfysiotherapeut heeft daarom per definitie altijd met de sensorische informatieverwerking te maken en logischerwijs is dan kennis hierover nodig.
Vele nieuwe theorieën en behandelinterventies die nu wel evidence-based zijn, zijn op deze theorie gestoeld.
Er zijn in de dagelijkse praktijk veel functionele motorische hulpvragen waarbij SI-problemen een rol spelen in de oorzaak, zoals b.v. ook een gebrek aan spierkracht, hypo- of hypermobiliteit een oorzaak kunnen zijn. Een andere verwerking van sensorische informatie ligt soms ten grondslag aan coördinatieproblemen. Dit is de reden waarom wij cursisten uitgebreid onderwijzen in de neurologie. Dit doen we op basis van de meest recente literatuur rondom de neurologische ontwikkeling.
Dat sensorische informatieverwerking een neurologisch proces is, is evident. Rondom de neuro(psycho)logische ontwikkeling zijn veel wetenschappelijke artikelen te vinden. Dit is de evidence die wij gebruiken in onze opleidingen en die bijdragen aan de SI-interventie van nu.
Vanuit de visie dat sensorische informatie altijd bijdraagt aan de kwaliteit van de motoriek, zien wij kennis en kunde met betrekking tot SI als een extra onderdeel in de gereedschapskist van een kinderfysiotherapeut. Naast dat je o.a. ook spierkracht, mobiliteit, tonus en coördinatie onderzoekt om een oorzaak-/gevolgkoppeling tussen hulpvraag en mogelijke (motorische) oorzaak te kunnen maken, voeg je ook sensorische informatieverwerking toe. Op deze manier komt vaak een extra stukje van de oorzaak van een hulpvraag op participatie-niveau in beeld.
Interventie op participatie-niveau
In de beleidsverklaring komt het klassieke misverstand rondom wat een SI-interventie nu daadwerkelijk inhoudt sterk naar voren.
Zoals gezegd leren wij de cursisten een extra manier van kijken naar de cliënt aan. Een extra manier om hulpvragen op participatie-niveau op te lossen. Passend binnen de eigen bestaande behandelinterventies.
Dit maakt iedere kinderfysiotherapeut tot een unieke, krachtige behandelaar met vaak een eigen specialisatie. Dat maakt dat volgens ons een interventie waarin SI gebruikt wordt, bestaat uit 3 onderdelen:
- Psycho-educatie aan ouders en kind
- Omgevingsaanpassinge
- Hands-on
De eerste twee onderdelen worden altijd ingezet, een hands-on behandeling is niet altijd noodzakelijk of wenselijk. De interventie wordt dus breed ingezet en is een onderdeel, een verdieping op het kinderfysiotherapeutisch handelen.
De suggestie dat een kinderfysiotherapeut met SI alleen een kind in spel volgt, de borsteldruk-therapie uitvoert, wiebelkussens uitdeelt of schommelt met een kind is pertinent onjuist! Deze mogelijke behandelinterventies vinden altijd plaats in een breder kader en kunnen een klein onderdeel zijn van het totale, context-based, behandelaanbod aan de cliënt en zijn systeem.
De passende behandelinterventies worden altijd gekozen na een duidelijke anamnese, gestructureerd onderzoek, observatie op zowel participatie- als functieniveau waarbij het HOAC-model centraal staat bij het klinisch redeneren.
Nogmaals; sensorische informatieverwerking is geen aparte therapie, geen geprotocolleerde behandeling, maar een onderdeel van het kinderfysiotherapeutisch handelen. En dat start bij een functionele motorische hulpvraag op participatieniveau (ICF) welke bij het domein van de kinderfysiotherapeut hoort. Vervolgens ga je op zoek naar oorzaken op onder andere functieniveau en SI kan hier een onderdeel van zijn.
Cursisten krijgen in onze opleidingen handvaten om kritisch te kijken naar het motorische functioneren van hun cliënt, maar leren ook wanneer er een andere oorzaak kan zijn en bijvoorbeeld doorverwijzen naar een specialist noodzakelijk is.
Kortom….Sensorische informatieverwerking als onderdeel van een groter redeneerkader!
Omdat er geen sprake is van een geprotocolleerde behandeling is wetenschappelijk onderzoek erg lastig. Een onderzoeks- en interventietraject is altijd maatwerk per cliënt en er zijn nooit twee trajecten hetzelfde. De variabelen zullen hiervoor altijd te groot blijven. Dit is een strijd die we nooit zullen winnen van andere meetbare interventies.
Echter de neurologische basis is heel duidelijk en sterk; vanuit de sensorische informatieverwerking kun je de oorzaken van sommige motorische problemen verklaren en het is een onderdeel van je handelen als therapeut.
Hulpvragen buiten het domein van de kinderfysiotherapeut
Omdat sensorische informatieverwerking een basis is voor het totale functioneren van een mens, komen er natuurlijk ook hulpvragen naar voren rondom bijvoorbeeld werkhouding op school, bewegingsonrust in de klas, emotie-regulatie, slaapproblemen, spraak-/taalontwikkeling en executieve functies waarbij een haperende sensorische informatieverwerking een rol kan spelen.
Wij zijn het eens met de NVFK dat dit geen motorische hulpvragen zijn en dat deze minder passen bij het domein van de kinderfysiotherapeut. Dat zijn hulpvragen die passen bij andere (para-)medische domeinen waaronder logopedie, ergotherapie en professies vallend onder de Jeugdwet.
Een multidisciplinaire samenwerking rondom de cliënt is dan ook iets wat wij altijd stimuleren bij onze cursisten. Alleen op deze manier kun je de hulpvragen op participatie-niveau echt helemaal beantwoorden.
Conclusie
Wij zijn van mening dat het gedachtengoed van de sensorische informatieverwerking een enorme, bijna onmisbare, vanzelfsprekende toevoeging is binnen het domein van de kinderfysiotherapeut. Het verdiept en verruimd het klinisch redeneren van een kinderfysiotherapeut en verrijkt de aanpak binnen onderzoek en interventie. Sensorische informatieverwerking is geen therapie op zich; het is een tool in de eigen rugzak van de kinderfysiotherapeut.
Met deze tool zien wij elke dag weer, in onze eigen behandelcontacten en bij de cursisten een slagvaardiger handelen bij hulpvragen op participatie-niveau die binnen het domein van de kinderfysiotherapeut vallen!
Wat zou het mooi zijn, om hier binnen het huidige beleid en binnen het huidige (kinderfysiotherapeutisch) onderwijs oog voor te houden. Kinderfysiotherapeuten kunnen kritisch reflecteren op hun eigen handelen, behandelen niet zomaar een eind weg en kunnen heel goed ontrafelen waar het werkelijk om gaat bij dit kind. En kennis en kunde vanuit sensorische informatieverwerking draagt hier absoluut aan bij!